భాస్కర శతకం

భాస్కర శతకం

video

భాస్కర శతకము (Bhaskara Satakam)

అడిగిన యట్టి యాచకుల యాశ లెఱుంగక లోభవర్తియై

కడపిన ధర్మ దేవత యొకానొకయప్పుడు నీదువాని కె

య్యెడల నదెట్లు పాలు తమికిచ్చునెయెచ్చటనైన లేగలన్

గుడువంగ నీనిచో గెరలి గోవులు తన్నునుగాక భాస్కరా.


అంగన నమ్మరాదు తనయంకకు రాని మహాబలాఢ్యు వే

భంగుల మాయలొడ్డి చెఱుపం దలపెట్టు, వివేకియైన సా

రంగ ధురుం బదంబులు గోయగ జేసె దొల్లిచి

త్రాగియనేకముల్ నుడువరాని కుయుక్తులుపన్ని భాస్కరా.


అదను దలంచికూర్చి ప్రజ నాదర మొప్ప విభుండు కోరినన్

గదిసి పదార్ధ ముత్తురటు కానక వేగమె కొట్టి తెండనన్

మొదటికి మోసమౌ బొదుగు మూలముగోసినబాలుగల్గునే

పిదికినగాక భూమి బశుబ్రుందము నెవ్వరికైన భాస్కరా.


ఆదరమింత లేక నరుడాత్మబలోన్నతి మంచివారికిన్

భేదము చేయటం దనదు పేర్మికి గీడగు మూలమెట్లమ

ర్యాద హిరణ్యపూర్వకశిపన్ దనుజుండు గుణాడ్యుడైన ప్ర

హ్లాదున కెగ్గుజేసి ప్రళయంబును బొందడెమున్ను భాస్కరా.


ఈజగమందు దామమనుజుడెంతమహాత్మకు డైనదైవమా

తేజముతప్ప జూచునెడె ద్రిమ్మరికోల్బన న్మహా

రాజకుమారుడైన రఘురాముడుగాల్నడగాయలాకులున్

భోజనమైతగన్వనికి బోయి, చరింపడె మున్ను భాస్కరా.


ఉరుగుణవంతుడొర్లుదనుకొడపకారము సేయునప్పుడున్

బరహితమేయొనర్చు నొకపట్టుననైనను గీడు సేయగా

నెఱుగడునిక్క మేకద యదెట్లనగవ్వముబట్టియెంతయున్

దరువగజొచ్చినం బెరుగు తాలిమినీయదె వెన్నభాస్కరా.


ఊరక సజ్జనుం డొదిగియుండిన నైన దురాత్మకుండు ని

ష్కారణ మోర్వలేక యపకారముచేయుట వాని విధ్యగా

చీరలు నూఱుటంకములు చేసెడివైనను బెట్టే నుండగా

జేరి చినింగి పోగొఱుకు చిమ్మట కేమి ఫలంబు భాస్కరా.


ఏగతి బాటుపడ్డ గలదే భువి నల్పునకున్ సమగ్రతా

భోగము భాగ్యరేఖగల పుణ్యునకుం బలె? భూపరిత్వనం

యోగమదేభకుంభ యుగశోత్ధిత మాంసము నక్కకూనకే

లాఘుటించు సింహము దలంచిన జేకురుగాక భాస్కరా.


ఒక్కడెచాలు నిశ్చలబలోన్నతుడెంతటికార్యమైనదా

జక్కనొనర్ప గౌరవు లసంఖ్యలు పుట్టినధేనుకోటులం

జిక్కగనీక తత్రప్బలసేన ననేక శిలీముఖంబులన్

మొక్కపడంగజేసి తుదముట్టడె యొక్క కిరీటి భాస్కరా.


కానగ చేర బోల దతిక్ర్ముడు నమ్మిన లెన్ని చేసినం

దానదినమ్మి వానికడ డాయగ బోయిన హానివచ్చున

చ్చోనదియెట్లనం గొరకుచూపుచు నొడినబోను మేలుగా

బోనని కాన కాసపడిపోవును గూలదెకొక్కు భాస్కరా. 10


కారణమైన కర్మములు కాక దిగంబడ వెన్ని గొందులం

దూఱిన నెంతవారలకు, దొల్లి పరీక్షిత్తు శాపభీతుడై

వారధినొప్పు నుప్పరిగపై బదిలంబుగ దాగియుండినం

గ్రూరబుజంగదంతహతిగూలడె లోకులె`రుంగ భాస్కరా.


ఒక్కడు మాంసమిచ్చె మఱియొక్కడు చర్మము గోసి యిచ్చె వే

ఱోక్కరు డస్ధి నిచ్చొనిక నొక్కడు ప్రాణములిచ్చె వీరిలో

నొక్క నిపట్టునన్ బ్రదుక నోపక యిచ్చిరో కీర్తి కిచ్చిరో

చక్కగ జూడు మంత్రి కుల సంభవ! రాయన మంత్రి భాస్కరా!


సన్నుత కార్యదక్షు డొకచాయ నిజప్రభ యప్రకాశమై

యున్నపుడైన లోకులకు నొండొక మేలొగ్నరంచు సత్వసం

పన్నుడు భీము డా ద్విజుల ప్రాణము కావడె ఏక చక్రమ

దెన్నికగా బకాసురుని నేపున రూపడగించి భాస్కరా!


అవని విభుండు నేరుపరియై చరియించిన గొల్పువార లె

ట్లవగుణులైన నేమి పనులన్నియు జేకుఱు వారిచేతనే

ప్రవిమల నీతిశాలియగు రాముని కార్యము మర్కటంబులే

దవిలి యొనర్పవే? జలధి దాటి సురారులద్రుంచి భాస్కరా!


వంచనయింతలేక యెటువంటి మహాత్ములనాశ్రయించినన్

గొంచమె కాని మేలు సమగూడ దదృష్టము లేనివారికిన్

సంచితబుద్ధి బ్రహ్మ ననిశంబును వీపున మోచునట్టిరా

యంచకుదమ్మితూండ్లు దిననాయెగధా ఫలమేమి భాస్కరా!


అతిగుణహీనలోభికి బ దార్థము గల్గిన, లేక యుండినన్

మితముగగాని కల్మిగల మీదటనైన భుజింపడింపుగ

సతమని నమ్ము దేహమును సంపద: నేఱులు నిండి పాఱినన్

గతుకగజూచు గుక్క తన కట్టడమీఱక యెందు భాస్కరా!


అనఘునికైనజేకుఱు ననర్హునిగూడి చరించినంతలో

మన మెరియంగ నప్పు డవ మానము, కీడు ధరిత్రియందు; నే

యనువుననైనదప్పవు; య దార్థము; తానది యెట్టు లన్నచో

నినుమునుగూర్చి యగ్నినల యింపదె సమ్మెట పెట్టు? భాస్కరా!


అరయ నెంత నేరుపరి యై చరియించిన వానిదాపునన్

గౌరవ మొప్పగూర్చునుప కారి మనుష్యుడు లేక మేలు చే

కూర; దదెట్లు? హత్తుగడ గూడునె? చూడబదాఱువన్నె బం

గారములోన నైన వెలి గారము కూడకయున్న? భాస్కరా!


ఈ క్షితి నర్థకాంక్ష మది నెప్పుడు పాయక లోకులెల్ల సం

రక్షకుడైన సత్ప్రభుని రాకలు గోరుదు రెందు జంద్రికా

పేక్ష జెలంగి చంద్రుడుద యించు విధంబునకై చకోరపుం

బక్షులుచూడవే యెదుర పారముదంబునుబూని భాస్కరా!


ఉరుకరుణాయుతుండు సమ యోచిత మాత్మదలంచి యుగ్రవా

క్పరుషత జూపినన్ ఫలము గల్గుట తధ్యముగాదె యంబుదం

బుఱిమినయంతనే కురియ కుండునె వర్షము లోకరక్షణ

స్థిరతరపౌరుషంబున శేషజనంబు లెఱుంగ భాస్కరా! 20


ఎట్టుగ బాటుపడ్డ నొక యించుక ప్రాప్తము లేక వస్తువుల్

పట్టుపడంగ నేరవు ని బద్ది సురావళిగూడి రాక్షసుల్

గట్టు పెకల్చి పాల్కడలి గవ్వముచేసి మధించి రంతయున్

వెట్టియెకగాక యేమనుభ వించిరి వా రమృతంబు భాస్కరా!


కట్టడ యైనయట్టి నిజ కర్మము చుట్టుచువచ్చి యేగతిం

బెట్టునొ? పెట్టినట్లనుభ వింపక తీఱదు: కాళ్ళు మీదుగా

గిట్టక వ్రేలుడంచు దల క్రిందుగ గట్టిరె యెవ్వరైన నా

చెట్టున గబ్బిలంబులకు జేసిన కర్మము గాక భాస్కరా!


కానిప్రయోజనంబు సమ కట్టదు తా భునినెంత విద్యవా

డైనను దొడ్డరాజుకొడు కైన నదెట్లు? మహేశుపట్టి వి

ద్యానిధి సర్వవిద్యలకు దానె గురుండు వినాయకుండు దా

నేను గురీతి నుండియు న దేమిటి కాడడు పెండ్లి? భాస్కరా!


క్రూరమనస్కులౌ పతుల గొల్చి వసించిన మంచివారికిన్

వారిగుణంబె పట్టి చెడు వర్తన వాటిలు మాధురీ జలో

దారలు గౌతమీముఖమ హానదు లంబుధి గూడినంతనే

క్షారముజెందవే? మొదలి కట్టడలన్నియు దప్పి భాస్కరా!


గిట్టుట కేడ గట్టడ లి ఖించిన నచ్చటగాని యొండుచో

బుట్టదు చావు జానువుల పున్కల నూడిచి కాశి జావ గా

ల్గట్టిన శూద్రకున్ భ్రమల గప్పుచు దద్విధి గుర్రమౌచు నా

పట్టునగొంచు మఱ్ఱికడ బ్రాణముదీ సెగదయ్య భాస్కరా!


ఘనబలసత్త్వ మచ్చుపడ గల్గినవానికి హాని లేనిచో

దనదగుసత్త్వమే చెఱుచు దన్ను నదెట్లన? నీరు మిక్కిలిన్

గనుక వసించినన్ జెఱువు కట్టకు సత్త్వము చాలకున్నచో

గనుమలు పెట్టి నట్టనడి గండి తెగంబడకున్నె? భాస్కరా!


చంద్రకళావతంసు కృప చాలనినాడు మహాత్ముడైన దా

సాంద్రవిభూతిబాసియొక జాతివిహీనునిగోల్చియుంట యో

గీంద్ర నుతాంఘ్రిపద్మ మతి హీనత నందుట కాదుగా; హరి

శ్చంద్రుడువీరబాహుని ని జంబుగగొల్వడెనాడు? భాస్కరా!


చదువది యెంత కల్గిన ర సజ్ఞత యించుక చాలకున్న నా

చదువు నిరర్థకంబు గుణ సంయుతు లెవ్వరు మెచ్చ రెచ్చటం

బద నుగ మంచికూర నల పాకము చేసిన నైన నందు నిం

పొదవెడు నుప్పులేక రుచి పుట్టంగ నేర్చునటయ్య! భాస్కరా!


చేరి బలాధికుండెఱిగి చెప్పిన కార్యము చేయకుండినన్

బారము ముట్టలే డొక నె పంబున దా జెడు నెట్టి ధన్యుడున్

బోరక పాండుపుత్రులకు భూస్థలిభాగము పెట్టుమన్న కం

సారిని గాకుచేసి చెడ డాయెనె కౌరవభర్త? భాస్కరా!


చేసిన దుష్ట చేష్టనది చెప్పక నేర్పున గప్పిపుచ్చి తా

మూసినయంతటన్ బయలు ముట్టకయుండ దదెట్లు? రాగిపై

బూసిన బంగరుం జెదరి పోవ గడంగిన నాడునాటికిన్

దాసిన రాగి గానబడదా జనులెల్ల రెఱుంగ! భాస్కరా! 30


తగిలి మదంబుచే నెదిరి దన్ను వెఱుంగక దొడ్డవానితో

బగగొని పోరుటెల్ల నతి పామరుడై చెడు టింతెగాక తా

నెగడి జయింపనేర; డది నిక్కము తప్పదు ధాత్రిలోపలన్

దెగి యొక కొండతోదగరు ఢీ కొని తాకిన నేమి భాస్కరా!


తనకు ఫలంబులేదని యె దం దలపోయడు కీర్తిగోరు నా

ఘనగుణశాలి లోకహిత కార్యము మిక్కిలి భారమైన మే

లనుకొని పూను శేషుడు న హస్రముఖంబుల గాలిగ్రోలి తా

ననిశము మోవడే మఱి మ హాభరమైన ధరిత్రి? భాస్కరా!


దానపరోపకారగుణ ధన్యత చిత్తములోన నెప్పుడున్

లేని వివేకశూన్యనకు లేములు వచ్చిన వేళ సంపదల్

పూనినవేళ నొక్కసరి పోలును జీకున కర్థరాత్రియం

దైన నధేమి? పట్టపగ లైన నదేమియు లేదు భాస్కరా!


నొగిలినవేళ నెంతటి ఘ నుండును దన్నొక రొక్కనేర్పుతో

నగపడి ప్రోదిసేయక త నంతట బల్మికిరాడు నిక్కమే

జగమున నగ్నియైన గడు సన్నగిలంబడియున్న నింధనం

బెగయంగద్రోచియూదక మ ఱెట్లురవుల్కొననేర్చు? భాస్కరా!


పండితులైనవారు దిగు వందగ నుండగ నల్పుడొక్కడు

ద్దండత బీఠమెక్కిన బు ధ ప్రకరంబుల కేమి యెగ్గగున్?

గొండొక కోతి చెట్టుకొన కొమ్మల నుండగ గ్రింద గండభే

రుండ మదేభ సింహనికు రుంబము లుండవె చేరి? భాస్కరా!


పరహితమైన కార్యమతి భారముతోడిదియైన బూను స

త్పురుషుడు లోకముల్పొగడ బూర్వమునందొక ఱాలవర్షమున్

గురియంగ జొచ్చినన్ గదిసి గొబ్బున గో జనరక్షణార్థమై

గిరి నొక కేల నెత్తెన ట కృష్ణుడు చత్రముభాతి భాస్కరా!


పూనిన భాగ్యరేఖ చెడి పోయిన పిమ్మట నెట్టి మానవుం

డైనను వానినెవ్వరు బ్రి యంబున బల్కరు పిల్వరెచ్చటం

దానిది యెట్లొకో? యనినం దధ్యము; పుష్పము వాడి వాసనా

హీనతనొందియున్నయెడ నెవ్వరు ముట్టుదురయ్య! భాస్కరా!


ప్రేమనుగూర్చి యల్పునకు బెద్దతనంబును దొడ్డవానికిం

దా మతితుచ్చపుంబని నె దం బరికింపక యీయరాదుగా

వామకరంబుతోడగుడు వం గుడిచేత నపానమార్గముం

దోమగ వచ్చునే? మిగుల దోచని చేతలుగాక! భాస్కరా!


బలము తొలగుకాలమున బ్రాభవసంపద లెంతధన్యుండున్

నిలుపుకొనగ నోపడది నిశ్చయ; మర్జునుండీశ్వరాదులం

గెలిచినవాడు బోయలకు గీడ్పడి చూచు గృష్ణభార్యలం

బలుపుర నీయడే నిలువ బట్ట సమర్థుడు గాక భాస్కరా!


భూనుతులైన దేవతలు పూర్వము కొందఱు వావివర్తనల్

మాని చరింపరో యనుచు మానవులట్ల చరింపబోల

దంభోనిధులన్నియుందనదు పుక్కిటంబట్టె నగస్త్యుండంచు నా

పూనిక కెవ్వండోపు? నది పూర్వమహత్త్వముసుమ్ము భాస్కరా! 40


భ్రష్టున కర్థవంతులగు బాంధవు లెందఱు గల్గినన్ నిజా

దృష్టములేదు గావున ద రిత్రబాపగ లేరు సత్కృపా

దృష్టిని నిల్పి లోకుల క తిస్థిరసంపద లిచ్చు లక్ష్మి యా

జెష్ట కదేటికిం గలుగ జేయదు తోడనెపుట్టి భాస్కరా!


మానవుడాత్మకిష్ట మగు మంచి ప్రయోజన మాచరించుచో

గానక యల్పుడొక్కడది గాదని పల్కిన వానిపల్కుకై

మానగజూడ డాపని స మంచితభోజనవేళ నీగ కా

లూనిన వంటకంబు దిన కుండగ నేర్పగునోటు భాస్కరా!


ఊరక వచ్చుcబాటుపడ కుండిననైన ఫలం బదృష్ట మే

పారcగcగల్గువానికిcబ్ర యాసము నొందిన దేవదానవుల్

వార లటుండcగా నడుమ వచ్చినశౌరికిcగల్గెcగాదె శృం

గారపుcబ్రోవు లక్ష్మియును గౌస్తుభరత్నము, రెండు బాస్కరా!


ఉరుబలశాలి నంచుcదను నొల్లని యన్య పతివ్రతాంగనా

సురతము గొరెనని కడ సుమ్మది భూతికిc బ్రాణహానియౌ

శివ్రములు గూల రాఘవును చే దశకంఠుcడు ద్రుంగిపోవcడె

యెఱుcగక సీతకాసపడి యిష్టులభృత్యులcగూడి భాస్కరా!


ఎడపక దుర్జనుం డొరుల కెంతయుcగీడొనరించుcగాని, యే

యోడలను మేలు సేయcడొక, యించుక యైనను: జీడపుర్వు దాc

జెడcధిను: నింతెకాక పుడి, సెండు జలల బిడి పెంప నేర్చునే

పొడవగుచున్న పుష్పఫల, భూరుహ మొక్కటినైన? భాస్కరా!


ఎడ్డెమనుష్యుcడేమెఱుcగు, నెన్నిదినంబులు గూడియుండినన్

దొడ్డగుణాధ్యునందుcగల, తోరపువర్తనలెల్లc బ్రజ్ఞcబే

ర్పడ్డావివేకరీతి: రుచి, పాకము నాలుకగా కెఱుంగునే

తెడ్డది కూరలోc గలయుc గ్రిమ్మరుచుండిన నైన భాస్కరా!


ఎప్పుడదృష్టతామహిమ, యించుక పాటిలు, నప్పుడింపు సొ

పొప్పుచు నుండుcగాక: యది, యొప్పని పిమ్మట రూపుమాయుcగా

నిప్పున నంటియున్న యతి, నిర్మలినాగ్ని గురుప్రకాశముల్

దప్పిన, నట్టిబొగ్గునకుc దా నలు పెంతయుc బుట్టు భాస్కరా!


ఏడ ననర్హుc డుండు నట, కేగు ననర్హుcడు, ననర్హుcడున్నచోc

జూడcగ నొల్లc; డెట్లన, న, శుద్దగుణస్థితి నీcగ పూయముc

గూడినపుంటిపై నిలువc, గోరినయట్టులు నిల్వనేర్చునే

సూడిదcబెట్టు నెన్నుదౌటి చొక్కపుc గస్తురిమీద? భాస్కరా!


ఏల సమస్తవిద్యల? నొ , కించుక భగ్యము గల్గియుండినన్

జాలు: ననేక మార్గముల , సన్నుతి కెక్కు; నదెట్లొకో యునన్

ఱాలకు నేడ విద్యలు? తి, రంబుక్గ దేవర రూపు చేసినన్

వ్రాలి నమస్కరించి ప్రస, వంబులు పెట్టరె మీcద భాస్కరా!


కట్టడcదప్పి తాము చెడు, కార్యముc జేయుచు నుండిరేని దోc

బుట్టినవారినైన విడి, పోవుట కార్యము; దౌర్మదాంధ్యముం

దొట్టిన రావణాసురుని, తో నెడcబాసి విభీషణాఖ్యుc డా

పట్టున రాముc జేరి చిర, పట్టము గట్టుకొనండె! భాస్కరా! 50


కట్టడ లేని కాలమున; గాదు శుభం బొరు లెంతవారు చే

పట్టిన నైన, మర్త్యునకు, భాగ్యము రాదను టెల్ల్యుcగల్ల కా;

దెట్టని పల్కినన్ దశర, ధేశ వసిష్టులు టెల్ల్యుc గల్ల కా;

బట్టము కట్ట్యుc గోరి ; రది, పాయక చేకుఱెనోటు; భాస్కరా!


కులమున నక్కడక్కడన, కుంఠితధార్మకుc డొక్కcడొక్కcడే

కలిగెడుcగాక, పెంద!రుచుc, గల్గcగనేరరు; చెట్టుచెట్టునన్

గలుగcగ నేర్చునే గొడుగు, కామలు చూడcగ నాడనాడ నిం

పలరcగనొక్కటొక్కటిన, యంబునcజేకుఱుcగాక! భాస్కరా!


ఘనుcడగునట్టివాcడు నిజ్, కార్యసముద్దరణార్థమై మహిం

బనివడి యల్పమానవునుc, బ్రార్థనcజేయుట తప్పుగాదు గా;

యనఘరc గృష్ణజన్మమున, నా వసుదేవుcడు మీcదు టెత్తుగాc

గనుcగొని గాలిగాని కడ, కాళ్ళకు మ్రొక్కcడె నాcడు భాస్కరా!


ఘనుcడొకవేళc గీడ్పడినc , గ్రమ్మఱ నాతని లేమి వాపcగాc

గనుగొన నొక్క సత్పృభువు, గాక నరాధము లోపరెందఱుం;

బెనుcజెఱు వెండినట్టితఱిc, బెల్లున మేఘుcడు గాక, నీటితోc

దనుపc దుధారముల్ శతశ, తంబులు చాలునcటయ్య భాస్కరా!


చక్కcదలంపగా విధివ, శంబున నల్పునిచేతనైనcదాc

జిక్కి యవస్థలం బొరలు, జెప్పcగరాని మహాబలాధ్యుcడున్;

మిక్కిలి సత్వసంపదల మీఱిన గంధగజంబు మావటీ(c

డెక్కియదల్చికొట్టి కుది, యించిన నుండదెయోర్చి? భాస్కరా!


చాలcవిత్రవంశమున, సంజనితుం డగునేని యెట్టి దు

శ్శీలునినైనcదత్కుల వి, శేషముచే నొక పుణ్యుcడెంతయుం

దాలిమి నుద్ధరించును; సు, ధానిధిc బుట్టcగcగాదె శంభుcదా

హలహలనలంబు గళ, మందు ధరించుట పూని భాస్కరా!


తడవcగరాదు దుష్టగుణూc, దత్వమెఱుంగక; యెవ్వరైన నా

చెడుగుణ మిట్లు వల్వదని, చెప్పినcగ్రక్కునcగోపచిత్తుcడై

కడుదెగcజూచుcగా, మఱుcగc, గాగినతైలము నీటిబొట్టుపై(

బడునెడ నాక్షణం బెగసి, బగ్గున మండక యున్నె భాస్కరా!


తనకు సదృష్టరేక్ష విశ, దంబుగc గల్గినcగాని, లేనిచో

జనునకు నెయ్యెడన్ బరుల, సంపద వల్ల ఫలంబు లేదుగా;

కనుగవ లెస్సcదాదెలివి, గల్గినవారికిcగాక, గ్రుడ్డికిన్

కనcబడు నెట్లు వెన్నెలలు, గాయcగ నందొక రూపు భాస్కరా!


తాలిమి తోడుతం దగవుc, దప్పక నేర్పరియెప్పుదప్పులం

బాలన సేయుcగా; కటను, పాయవిహీఉదించయ నేర్చున?

పాలను నీరు వేఱుపఱు, వంగ మరాళ మిఱుంగులోమెఱుంగుc గాని, మా

ర్జాల మెఱుంగునే తదురు, చారురసజ్ఞతc బూన? భాస్కరా!


తాలిమితోడc గూరిమిc గృ, తఘ్నున కెయ్యెడ నుత్తమోత్త

ముల్ మే లొనరించిన్ గుణము మిక్కిలి కీడగుc; బాముపిల్ల

కున్ పాలిడిపెంచినన్ విషము, పాయcగనేర్చునె! దానికో ఱలం

జాలcగ నంతకంత కొక, చాయను హెచ్చును గాక భాస్కరా! 60


తెలియని కార్య మెల్లcగడ, తేర్చుట కొక్కవివేకిc జేకొనన్

వలయు, నటైన దిద్దుకొనక, వచ్చ్c; బ్రయోజన మాంధ్య మేమి

యుంగలుగదు; ఫాలమందుc దుల, కంభిడునప్పుడు చేత నద్ద

మున్ గలిగినc జక్కcజేసికొనుc, గాదె నరుండదిచూచి భాస్కరా!


దక్షుcడు లేనియింటికిcబ, దార్థము వేఱొకచోట నుండి వే

లక్షలు వచ్చుచుండినcబ, లాయనమై చనుc, గల్లగాదు; ప్ర

త్యక్షము; వాcగులున్ వఱద, లన్నియు వచ్చిన నీరు నిల్చునే,

యక్షయమైన గండి తెగి, నట్టి తటాకములోన భాస్కరా!


దానము సేయcగోరిన వ, దాన్యున కీయcగ శక్తిలేనిచో

నైనcబరోపకారమున, కైయొక దిక్కునcదెచ్చియైన నీc

బూనును; మేఘcడంభుధికిc, బోయిజలంబునcదెచ్చియీయcడె

వాన సమస్తజీవులకుc, వాంచిత మింపెసలార భాస్కరా!


దానముచేయనేరని య, ధార్మికు సంపద యుండియుండియున్

దానె పలాయనం బగుట, తధ్యము; బూరుగుమ్రాను గాచినన్

దానిఫలంబు లూరక వృ, ధా పడిపోవవె యెండి గాలిచేc

గానలలోన, నేమిటికిc, గాక యభోజ్యము లౌట భాస్కరా!


నడవక చిక్కి లేమి యగు, నాcడు నిజోదరపోషణార్థమై

యడిగిభుజించుటల్ నరుల, కారయవ్యంగ్యముకాదు; పాండవుల్

గడుబలశాలు లేవురు న, ఖండవిభూతిc దొలంగి, భైక్షముల్

గుడువరెయేకచక్రపురిc, గుంతియుcదారొకచొట? భాస్కరా!


నుడూపుల నేర్పుచాలని మ, నుష్యుcడెఱుంగక తప్పనాడినం

గడుc గృపతోc జెలంగుదురు, కాని, యదల్పరు తజ్ఞులెల్లంc; ద

ప్పడుగులు పెట్టుచు న్నడుచు, నప్పుడు బాలుని ముద్దుసేయcగాc

దొడcగుదు, రింతెకాని పడc, ద్రోయుదురే యెవరైన? భాస్కరా!


నేరిచి బుద్దిమంతుcడతి, నీతివివేకము దెల్పినం, జెడం

గారణ మున్నవాని కది, గైకొనcగూడదు; నిక్కమే; దురా

చారుcడు రావణాసురుcడ, సహ్యము నొందండె? చేటు కాలముం

జేరువ యైననాcడు నిర, సించి విభీషణు బుద్ది? భాస్కరా!


పట్టుగ నిక్కుచున్ మదముc, బట్టి మహాత్ములc దూలనాడినం

బట్టినకార్యముల్ చెడును; బ్రాణము పోవు; నిరర్థదోషముల్

పుట్టు; మహేశుcగాదని కు, బుద్ది నొనర్చిన యజ్ఞతంత్రముల్

ముట్టకపోయి, దక్షకునికి, మోసము వచ్చెగదయ్య!భాస్కరా!


పలుచని హీనమానవుcడు, పాటిదలంపక నిష్టురోక్తులం

బలుకుచు నుండుcగాని, మతి, భాసురుcడైన గుణప్రపూర్ణుcడ

ప్పలుకులcబల్కబోవcడు; ని, బద్దిగ; నెట్లన, వెల్తికుండ దాc

దొలcకుచునుండుcగాని, మఱితొల్కునె నిండుఘటంబు భాస్కరా!


పాపపుcద్రోవవాని కొక, పట్టున మేని వికాస మెందినన్

లోపల దుర్గుణాంబె ప్రబ, లుంగద? నమ్మcగcగూడ దాతనిన్;

బాపటకాయకున్ నునుపు, పైపయి గల్గినcగల్గుగాక! యే

రూపున దానిలోcగల వి, రుద్దపుcజేcదు నశించు భాస్కరా! 70


పూరితసద్గుణంబు గల, పుణ్యున కించుక రూప సంపదల్

దూరములైన, వానియెడ, దొడ్డగcజూతురు బుద్దిమంతు; లె

ట్లారయ గొగ్గులైన మఱి, యందుల చూచికాదె, ఖ

ర్జూరఫలంబులం బ్రియము, చొప్పడ లోకులు గొంట? భాస్కరా!


ప్రల్లcదనంబుచే నెఱుక, పాటొకయింతయు లేక యెచ్చటన్

బల్లిదుcడైన సత్ప్రభున, బద్దము లాడినcద్రుంగిపోదు; రె

ట్లల్ల సభాస్థలిం గుమతు, లై శిశుపాలుcడు దంతవత్త్రుcడుం

గల్లలు గృష్ణూనిం బలికి, కాదె హతం బగు టెల్ల? భాస్కరా!


బంధుర సద్గుణాఢ్యుcడొక, పట్టున లంపట నొందియైన, దు

స్సంధి దలంపc; డన్యులకుc, జాలహితంబొనరించుcగాక; శ్రీ

గంధపుజెక్క రాగిలుచుc గాదె, శరీరుల కుత్సవార్థమై

గంధములాత్మcబుట్టcదఱు, గంబడి యుండుటలెల్ల భాస్కరా!


బలవంతుcడైనవేళ నిజ, బంధుcడు తోడ్పడుగాని, యాతcడే

బలము తొలగెనేని తన, పాలిట శత్రు వదెట్లు? పూర్ణుcడై

జ్వలనుcడు కానcగాల్చుతఱి, సఖ్యముcజూపును వాయుదేవుc; డా

బలియుcడు సూక్షమదీపమగు, పట్టుననార్పcడె గాలి భాస్కరా!


బల్లిదుcడైన సత్ర్పభువుం, వాయక యుండినగాని రచ్చలోc

జిల్లరవారు నూఱుగురు, సేరినcదేజము గల్గదెయ్యెడన్;

జల్లని చందురుండెడసి, సన్నపుcజుక్కలు కోటి యున్న రం

జిల్లునె వెన్నెలల్? జగము, చీcకటులన్నియుcబాయ భాస్కరా!


భుజబలశౌర్యవంతులగు, పుత్త్రులcగాంచినవారి కెయ్యెడన్

నిజహృదయేపిప్సితార్థములు, నిక్కము చేకుఱుc; గుంతి దేవికిన్

విజయబలాఢ్యుcడర్జునుcడు, వీర పరాక్రమ మొప్ప దేవతా

గజమునుదెచ్చి, తల్లివ్రత, కార్యముదీర్పcడెతొల్లి భాస్కరా!


భూరిబస్లాఢ్యుcడైనcదల, పోయక విక్రమశక్తిచే నహం

కారము నొందుటల్ తగవు, గా; దతcడొక్కెడ మోసపోవుcగా;

వీరవరేణ్యుcడర్జునుcడు, వింటికి నే నధికుండ నంచుc, దా

నూరక వింటి నెక్కిడcగ, నోపcడు కృష్ణుడు లేమి భాస్కరా!


మదిcదను నాశపడ్డయెడ, మంచిగుణోన్నతుcడెట్టిహీనునిన్

వదలcడు, మేలుపట్టున న, వశ్యము మున్నుగ నాదరించుcగా;

త్రిదశ విమాన మధ్యమునc, దెచ్చి కృపామతి సారమేయమున్

మొదలనిడండె ధర్మజుcడు, మూcగిసురావళిచూడ?భాస్కరా!


మాటల కోర్వcజాలcడభి మానసమగ్రుcడు; ప్రాణహానియౌ

చోటులనైనcదా నెదురు, చూచుచునుండుcగోలంకులోపల

న్నిట మునింగినపు డతి, నీచము లాడిన రాజరాజు పో

రాట మొనర్చి నేలcబడc, డాయెనె భీమునిచేత? భాస్కరా!


మానవనాధుcడాత్మరిపు, మర్మమెఱింగినవాని నేలినc

గాని, జయింప లేcడరులc, గార్ముకదక్షుcడు రామభద్రుcడా

దానవనాయకున్ గెలువc, దా నెటులోపు, దదీయనాభికా

స్థానసుధన్ విభీషణుcడు, తార్కొని చెప్పక యున్న భాస్కరా! 80


మునుపొనరించుపాతక మ, మోఘము; జీవులకెల్లcబూని యా

వెనుకటి జమమం దనుభ, వింపక తీఱవు; రాఘవుండు వా

లినిcబడనేసి తా మగువ, లీల యదూద్భవుcడై, కిరాతుచే

వినిశిత బాణపాతమున, వీడ్కొనcడే తనమేని? భాస్కరా!


రాకొమరుల్ రసజ్ఞునిcది, రంబుగ మన్నన నుంచినట్లు, భూ

లోకమౌనందు మూఢుcదమ, లోపలనుంపరు; నిక్కమేకదా?

చేకొని ముద్దుగాcజదువు, చిల్కను బెంతురుగాక; పెంతురే

కాకము నెవ్వరైన? శుభ, కారణ! సన్మునిసేవ్య భాస్కరా!


లోకములోన దుర్జనుల, లోcతు నెఱుంగక చేరరాదు సు

శ్లోకుcడు; చేరినం గవయc, జూతురు; చేయుదు రెక్కసక్కెముల్;

కోకిలcగన్నచోట గుమి, గూడి యసహ్యపుc గూcతలార్చుచున్

గాకులు తన్నవే తఱిమి, కాయము తల్లడమంద భాస్కరా!


లోను దృఢంబుగాని పెను, లోభిని నమ్మి, యసాధ్యకార్యముల్

కానక పూనునే నతcడు, గ్రక్కునcగూలును; నోటిపుట్టిపై

మానవుcడెక్కిపోవ నొక, మాటు పుటుక్కున ముంపకుండునే,

తా నొక లోcతునం గెడసి, దానిc దరింపcగలేక? భాస్కరా!


వట్టుచుcదండ్రి ఊత్యధమ, వర్తనుcడైననుగాని, వానికిం

బుట్టిన పుత్రకుండు తన, పుణ్యవంశంబున దొడ్డ ధన్యుcడౌ,

నెట్టన? మ~త్తివిత్తు మును, పెంతయుcగొంచెము, దానcబుట్టు నా

చెట్టు మహొన్నతత్వమును, జెందదె శాఖల నిండి? భాస్కరా!


వలనుగcగానలందుcబ్రతి, వర్షమునం బులి నాలుగైదు పె

ల్లల్cగను: దూడనొక్కటి ని, లంగను ధేనువు రెండుమూcడు నేc

డుల; కటులైన బెబ్బులి కు, టుంబము లల్పములాయె; నాలమం

దలు గడువృద్ధిcజెందవె య, ధర్మము ధర్మముcదెల్ప భాస్కరా!


వలవదు క్రూరసంగతి య, వశ్య మొకప్పుడు సేయcబడ్డచోc

గొలcదియె కాక యెక్కువలుం గూడవు; తమ్ములపాకు లోపలం

గలసిన సున్నముంచుకయుc, గాక మఱించుక ఎక్కువైనచో,

నలుగడcజుఱ్రుచుఱ్రుమన, నాలుకపొక్కకయున్నె? భాస్కరా!


వానికి విద్యచేత సిరి, వచ్చె నటంచును, విద్య నేర్వcగాc

బూనిన్c బూనుcగాక! తన, పుణ్యము చాలక భాగ్యరేక్షకుం

బూనcగ నెవ్వcడోపు; సరి, పో చెవి పెంచునుగా; కదృష్టతా

హీనుcడు కర్ణభూషణము, లెట్లు గడింపcగ నోపు భాస్కరా!


సంతత పుణ్యశాలి నొక, జాడను సంపద వసిపోయి, తా

నంతటcబోక నెట్టుకొని, యప్పటియట్ల వసించియుండు; మా

సంతమునందుcజందురుని, నన్నికళల్; పెడcబాసి పోయినం

గాంతి వహింపcడోటు తిరు, గంబడి దేహమునింత భాస్కరా!


సకల జనప్రియత్వము ని, జంబుగcగల్గిన పుణ్యశాలి కొ

క్కొకయెడ నాపదైనcదడ, వుండదు; వేగమె పాసిపోవుcగా;

యకలుషమూర్తియైయమృ, తాంశుcడు రాహువుతున్న మ్రింగినన్

ఉకటక మానియుండcడె దృ, ఢస్థితి నెప్పటియట్ల భాస్కరా! 90


సరసగుణ ప్రపూణునకు, సన్నపు దుర్గుణ మొక్కవేళయం

దొరసిన, నిట్లు నీకుcదగు, నో? యని చెప్పిన మాననేర్చుcగా;

బురద యొకించుకంత తముc, బొందినవేళలc జిల్లవిత్తు పై

నొరసిన నిర్మలత్వమున, నుండవె నీరము లెల్ల? భాస్కరా!


సరసదయా గుణంబుగల, జాణ మహింగడు నొచ్చి యుండియుం

దఱచుగ వాని కాసపడి, డాయcగవత్తురు లోకు:లెట్లనం

జెఱకురదంబు గానుcగను, జిప్పిలి పోయినమీcదc బిప్పియై

ధరcబడియున్నcజేరవె ము, దంబునcజీమలు పెక్కు భాస్కరా!


సారవివేకవర్తనల సన్నుతి కెక్కినవారిలోపలన్

జేరినయంత మూఢులకుc, జేపడ దానడ; యెట్టులన్నc;గా

సారములోన హంసముల, సంగతినుండెడి కొంగపిట్ట కే

తీరునcగల్గనేర్చును ద, దీయగతుల్ దలపోయ? భాస్కరా!


సిరిగలవాని కెయ్యెడలc, జేసిన మే లది నిష్ఫలం బగున్;

నెఱి గుఱి గాదు; పేదలకు, నేర్పునcజేసిన సత్ఫలం బగున్;

వఱపున వచ్చి మేఘcడొక, వర్షము వాడిన చేలమీcదటం

గురిసినcగాక, యంబుధులcగుర్వcగ నేమి ఫలంబు? భాస్కరా!


సిరివలెనేని సింహగుహ, చెంత వసించినcజాలు; సింహముల్

కరుల్ వధింపగా నచటc, గల్గును దంతచయంబు ముత్యముల్;

హరూగా నక్కబొక్కకడ, నాశ్రయ మందిన నేమి గల్గెడుం

గొరిసెలుదూడతోcకలునుం గొమ్ములు నెమ్ములుcగాక! భాస్కరా!


స్థిరతర ధర్మవర్తనcబ్ర, సిద్దికి నెక్కిన వాని నొక్కము

ష్కరుcడతి నీచవాక్యములc, గాదని పల్కిన, నమ్మహాత్ముcడుం

గొఱcత వహింపcడయ్యెడ; న, కుంఠితపూర్ణ సుధాపయోధిలో

నరుగుచుcగాకి రెట్ట యిడి, నందున నేమి కొఱంత? భాస్కరా!


స్ఫురత కీర్తిమంతులగు, పుత్రులcగాంచినcగాక, మూఢ ము

షర్కులc గనంగcదేజములు, గల్గవుగా? మణీకీలి తాంగుళా

భరణము లంగుళంబుల శు, భస్థితిcబెట్టినcగాక; గాజుటుం

గరములు పెట్టినందున వి, కానము కల్గుటయ్య! భాస్కరా!


సేనగ వాంఛితాన్నము భు, జింపcగలప్పుడు గాక, లేనిచో

మేనులు డస్సియుంట నిజ, మేకద దేహుల; కగ్ని హొత్రుండౌ

నే నిజభోజ్యముల్ గుడుచు, నేనియుcబుష్టివహించు; లేనినాc

డూని విభూతిలో సణcగి, యుండcడె తేజము తప్పి? భాస్కరా!


హాళి నిజప్రబుద్ది తిర, మైన విధంబునc బెట్టుబుద్దు లా

వేళల కంతెకాని మఱి, వెంకకు నిల్వవు; హేమకాంతి యె

న్నాళుల కుండుcగాని,యొక, నాcడు పదంపడి దానcబట్టినన్

దాళుకయుండునో యినుప, తాటకుcజాయలుపోక భాస్కరా!


హీనకులంబునందు జని, యించినవారికి సద్గుణంబు లె

న్నేనియుcగల్గియున్న, నొక, నేరము చెందకపోదు; పద్మములు

భూనుతుcగాంచియున్ బురదc, బుట్టుటవల్ల సుధాకరోదయం

బైన ననహ్యమొందవె ప్రి, యంబునcజూడcగలేక భాస్కరా! 100

భాస్కర శతకం